„Niby nic, a leczy i szkodzi. Czy działania placebo można się nauczyć?” – wykład prof. Przemysława Bąbla. Środa 2 kwietnia godz. 16.00

Serdecznie zapraszamy na kolejny Wykład Fundacji Nenckiego.

Prof. dr hab. Przemysław Bąbel (Instytut Psychologii, Uniwersytet Jagielloński) przedstawi wykład pt. Niby nic, a leczy i szkodzi. Czy działania placebo można się nauczyć?”

Wykład obędzie się w środę 2 kwietnia 2025 r. o godz. 16:00 w Sali Centrum Neurobiologii Instytutu Nenckiego, oraz za pośrednictwem platformy zoom pod linkiem: https://zoom.us/j/98455741797

Streszczenie:

Pomimo ogromnego postępu, jaki poczyniła medycyna w poszukiwaniu aktywnych metod terapii chorób i ich objawów, badania dowodzą, że nieaktywne metody lecznicze – tzw. placebo (np. tabletki z cukru, zastrzyki soli fizjologicznej czy pozorowane operacje chirurgiczne) mogą nie tylko być efektywne, ale czasem wręcz ich skuteczność dorównuje aktywnym interwencjom medycznym, jak ma to miejsce np. w przypadku bólu czy depresji. Wykład odpowie na pytanie, jak to jest możliwe, że placebo działa i wywołuje jak najbardziej realne skutki dla zdrowia. Omówione zostaną wyniki badań dowodzących, że działania placebo uczymy się – zarówno w wyniku własnego doświadczenia (warunkowanie klasyczne i sprawcze), jak i pośrednio, obserwując reakcje innych osób (uczenie się przez obserwację) albo w inny sposób uzyskując informacje o działaniu placebo (sugestie słowne). Co więcej, wskazane zostanie, że te same czynniki, które odpowiadają za skuteczność placebo, mogą także wpływać na efektywność aktywnego leczenia. Podkreślone przy tym zostanie znaczenie negatywnych skutków działania placebo, zwanych efektem nocebo, które mogą obniżać skuteczność aktywnego leczenia lub odpowiadać za część jego skutków ubocznych.

Prof. dr hab. Przemysław Bąbel – psycholog, profesor zwyczajny w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie kieruje Zespołem Badania Bólu. Pełni funkcję prodziekana ds. naukowych Wydziału Filozoficznego UJ i przewodniczy Radzie Dyscypliny Psychologia UJ. Jest także prezesem Polskiego Towarzystwa Psychologii Behawioralnej, członkiem zarządu Society for Interdisciplinary Placebo Studies i członkiem Komitetu Psychologii Polskiej Akademii Nauk. Prof. Bąbel prowadzi badania nad uczeniowymi mechanizmami wpływu placebo na ból, pamięcią bólu i czynnikami psychologicznymi wpływającymi na percepcję bólu. Jest autorem i współautorem ponad 140 publikacji naukowych, w tym dziewięciu książek, oraz przeszło 100 publikacji popularnonaukowych. Za swoją działalność na rzecz popularyzacji nauki prof. Bąbel otrzymał w 2008 r. Nagrodę Prezesa PAN „Złoty Umysł – Mistrz Popularyzacji Wiedzy”. W 2018 r. został laureatem Nagrody Prezesa Rady Ministrów za wysoko ocenione osiągnięcia będące podstawą nadania stopnia doktora habilitowanego, a w 2019 r. został wybrany członkiem („fellow”) Association for Psychological Science w uznaniu wybitnego wkładu w badania psychologiczne. W 2023 r. prof. Bąbel znalazł się w rankingu Stanford-Elsevier 2% najczęściej cytowanych naukowców na świecie.

„Być awatarem – wirtualna rzeczywistość a spostrzeganie własnego ciała” – wykład dr Marcina Czuba na Tygodniu Mózgu. 14.03.2025 o godz. 17.00.

Już w piątek 14.03.2025 o godz. 17.00 odbędzie się ostatni wykład Tygodnia Mózgu 2025 w Instytucie Nenckiego, którego temat przewodni to „Technologia jako wsparcie w diagnostyce i leczeniu mózgu”.

Dr Marcin Czub z Instytutu Psychologii, Uniwersytetu Wrocławskiego przedstawi wykład pt. Być awatarem – wirtualna rzeczywistość a spostrzeganie własnego ciała”.

Wykład odbędzie się w Sali Centrum Neurobiologii Instytutu Nenckiego oraz będzie transmitowany za pośrednictwem zoom pod linkiem https://zoom.us/j/95824063847

Streszczenie wykładu:

W trakcie spotkania omówione zostaną współczesne badania nad iluzją ucieleśnienia (body ownership illusion) i możliwości wykorzystania tego zjawiska w celu zrozumienia procesów percepcji własnego ciała. Gdy informacje z kilku zmysłów są połączone w określony sposób, możliwe jest wytworzenie wrażenia, że obcy obiekt (np. proteza) stanowi część ciała osoby. Możliwe jest również wywołanie wrażenia posiadania ciała o zupełnie innym wyglądzie, wrażenie ucieleśnienia ciała całkowicie sztucznego, np. ciała manekina albo wirtualnego symulowanego awatara. Badania nad iluzjami ucieleśniania pomagają ustalić w jaki sposób przebiega proces konstruowania umysłowej reprezentacji własnego ciała. Możliwe jest również praktyczne zastosowanie tych iluzji w celach terapeutycznych lub w celu redukcji uprzedzeń wobec określonej grupy. 

Dr Marcin Czub od 2008 roku pracuje jako adiunkt w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego. W latach 2012-2018 wykładał na Uniwersytecie w Bergen. Jego praca badawcza dotyczy spostrzegania własnego ciała oraz metod terapii bólu. Laureat nagrody Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej za projekt edukacyjny dotyczący wirtualnej rzeczywistości oraz iluzji ucieleśnienia. W równoległym życiu – autor powieści „Objawienie Bogini-Świni” oraz „Natura Dziury” (Wydawnictwo Ha!art 2023, 2025). 

„Jak nowoczesne technologie pomagają w leczeniu padaczki: Rola stymulatora nerwu błędnego” – wykład dr Katarzyny Stopińskiej na Tygodniu Mózgu. 13.03.2025 o godz. 17.00.

Już we czwartek 13.03.2025 o godz. 17.00 odbędzie się kolejny wykład Tygodnia Mózgu 2025 w Instytucie Nenckiego, którego temat przewodni to „Technologia jako wsparcie w diagnostyce i leczeniu mózgu”.

Dr Katarzyna Stopińska z Oddziału Neurologicznego Szpitala Bielańskiego w Warszawie przedstawi wykład pt. Jak nowoczesne technologie pomagają w leczeniu padaczki: Rola stymulatora nerwu błędnego”.

Wykład odbędzie się w Sali Centrum Neurobiologii Instytutu Nenckiego oraz będzie transmitowany za pośrednictwem zoom pod linkiem https://zoom.us/j/91801183125

Streszczenie wykładu:

Padaczka jest jedną z najczęściej występujących przewlekłych chorób układu nerwowego, która dotyka pacjentów w każdym przedziale wiekowym. Na całym świecie choruje ponad 50 mln ludzi, co stanowi ok. 1% populacji. Padaczka jest chorobą mózgu, charakteryzującą się trwałą predyspozycją do generowania klinicznych napadów padaczkowych oraz prowadzącą do psychologiczno-społecznych, poznawczych oraz neurobiologicznych konsekwencji. Leczenie padaczki jest procesem długotrwałym, niekiedy prowadzonym przez całe życie chorego. Niestety, aż u 30% chorych nie udaje się w pełni opanować liczby napadów, co niekiedy podyktowane jest intensywnością zespołu chorobowego czy postępem choroby. Leczenie pacjentów z padaczką lekooporną jest wspomagane stymulatorem nerwu błędnego (VNS -vagus nerve stimulation), głęboką stymulacją mózgu (DBS) czy dietą ketogenną.

Stymulacja nerwu błędnego to leczenie neuromodulacyjne przeznaczone dla osób z padaczką lekooporną w wieku czterech lat i starszych z napadami częściowymi. Jest to leczenie uzupełniające, które może prowadzić do lepszej jakości życia. Zabieg polega na implantacji elektrody wokół lewego nerwu błędnego w odcinku szyjnym oraz stymulatora w górnej części klatki piersiowej, który wysyła łagodne impulsy w regularnych odstępach czasu w ciągu dnia, aby zatrzymać, skrócić lub zmniejszyć intensywność napadu padaczkowego. Zabieg implantacji jest krótki i mało inwazyjn

Dr Katarzyna Stopińska, specjalista neurolog, wieloletni nauczyciel akademicki w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Na co dzień́ pracuje w Klinice Neurologii WUM w Szpitalu Bielańskim oraz w przyszpitalnej Poradni Padaczkowej, gdzie prowadzi również pacjentów z zastosowaniem stymulatora nerwu błędnego.

„Implanty ślimakowe: doskonałe połączenie nowoczesnej technologii z mózgiem” – wykład dr hab. Tomasza Wolaka na Tygodniu Mózgu. 12.03.2025 o godz. 17.00.

Już w środę 12.03.2025 o godz. 17.00 odbędzie się kolejny wykład Tygodnia Mózgu 2025 w Instytucie Nenckiego, którego temat przewodni to „Technologia jako wsparcie w diagnostyce i leczeniu mózgu”.

Dr hab. Tomasz Wolak z Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu w Światowym Centrum Słuchu w Kajetanach przedstawi wykład pt. „Implanty ślimakowe: doskonałe połączenie nowoczesnej technologii z mózgiem”.

Wykład odbędzie się w Sali Centrum Neurobiologii Instytutu Nenckiego oraz będzie transmitowany za pośrednictwem zoom pod linkiem https://zoom.us/j/93881303144

Streszczenie wykładu:

Wykład poświęcony jest współczesnej technologii implantów ślimakowych, które w znaczny sposób przełamują bariery wynikające z głuchoty lub poważnych ubytków słuchu. W pierwszej części przedstawiona zostanie ogólna zasada działania implantów ślimakowych – od zewnętrznego procesora dźwięku, rejestrującego fale akustyczne, aż po elektrodę wewnętrzną, która stymuluje włókna nerwu słuchowego za pomocą impulsów elektrycznych. Omówione zostaną również nowoczesne rozwiązania technologiczne, takie jak algorytmy poprawiające jakość dźwięku, systemy bezprzewodowe czy aplikacje mobilne wspierające rehabilitację.

Kolejnym ważnym elementem wykładu jest wpływ implantów na codzienne funkcjonowanie człowieka. Dowiemy się, jak wczesne zaopatrzenie w implant ślimakowy może ułatwić przyswajanie języka przez dzieci, a także jak istotna jest rehabilitacja słuchowa i trening słuchowo-językowy u dorosłych. Nie zabraknie informacji o rosnącej dostępności programów wsparcia dla użytkowników implantów, w tym o roli telemedycyny i konsultacji online w procesie dostrajania implantów.

Ostatnia część wykładu skoncentruje się na neuroplastyczności – zdolności mózgu do przekształcania sieci neuronalnych w odpowiedzi na nowe bodźce. Wyjaśnię, jak przywrócenie bodźców słuchowych za pomocą implantu ślimakowego może wpłynąć na reorganizację obszarów mózgu zaangażowanych w odbiór i przetwarzanie dźwięków. Poruszę także zagadnienia związane z indywidualnymi różnicami w szybkości i skuteczności adaptacji mózgu do nowego sposobu słyszenia. Wykład ma na celu pokazanie, że implant ślimakowy nie tylko przywraca możliwość odbioru dźwięków, ale też stanowi fascynujący przykład współpracy zaawansowanej technologii i plastycznego układu nerwowego.

dr hab. n. med. i n. o zdr. dr inż. Tomasz Wolak, prof. IFPS, jest Kierownikiem Naukowego Centrum Obrazowania Biomedycznego w Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu w Światowym Centrum Słuchu w Kajetanach.

Studiowałem na Politechnice Warszawskiej, uzyskując tam stopień magistra i doktora w dziedzinie elektroniki medycznej i jądrowej, a habilitację obroniłem na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym, na Wydziale Nauk o Zdrowiu. Od początku pracy naukowej moją największą pasją jest funkcjonalny rezonans magnetyczny (fMRI), dzięki któremu można obserwować, jak pracuje mózg.

Specjalizuję się w zaawansowanych metodach obrazowania mózgu, ze szczególnym uwzględnieniem układu słuchowego. Moje zainteresowania naukowe obejmują zarówno techniki strukturalne, takie jak MRI, CT, DTI czy DSI (rekonstrukcja szlaków nerwowych, tworzenie atlasów mózgu), jak i metody funkcjonalne (fMRI, EEG-fMRI, PET, fNIRS), dzięki którym możliwe jest badanie aktywności mózgu w odpowiedzi na różne bodźce słuchowe oraz analizowanie procesów plastyczności neuronalnej. W obszarze moich badań jest wpływ rozmaitych terapii – w tym treningu słuchowego, neurofeedbacku – na reorganizację kory słuchowej u pacjentów z szumami usznymi, głuchotą częściową lub innymi zaburzeniami słuchu. Szczególnie interesuje mnie mechanizm polimodalnej plastyczności mózgu, który ujawnia się po deprywacji słuchowej, a także zagadnienia z zakresu rozwoju językowego i oceny mózgowej asymetrii funkcji mowy. W swoich pracach łączę analizę neurofizjologiczną z modelowaniem komputerowym, co pozwala na lepsze zrozumienie procesów starzenia się mózgu, plastyczności układu nerwowego oraz wpływu różnorodnych form leczenia i terapii na funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego.

“Połączyć mózg z komputerem – (nie)spełnione marzenie” – wykład dr Dariusza Zapały na Tygodniu Mózgu. 11.03.2025 o godz. 17.00.

Już we wtorek 11.03.2025 o godz. 17.00 odbędzie się drugi wykład Tygodnia Mózgu 2025 w Instytucie Nenckiego, którego temat przewodni to „Technologia jako wsparcie w diagnostyce i leczeniu mózgu”

Dr Dariusz Zapała z Katedry Psychologii Eksperymentalnej, Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego przedstawi wykład pt Połączyć mózg z komputerem – (nie)spełnione marzenie”.

Wykład odbędzie się w Sali Centrum Neurobiologii Instytutu Nenckiego oraz będzie transmitowany za pośrednictwem zoom pod linkiem https://zoom.us/j/92611540241

Streszczenie wykładu:

W połowie lat 60. niemal równocześnie pojawiła się wizja bezpośredniego połączenia mózgu z maszyną – zarówno na ekranach telewizorów w serialu Star Trek, jak i w rzeczywistości, podczas pionierskiego eksperymentu Williama Grey’a Waltera. Jego badania nad generowaniem impulsów w korze motorycznej na chwilę przed wykonaniem ruchu stały się kamieniem milowym w tej dziedzinie. Od tamtego czasu minęło niemal 60 lat, a interfejsy mózg-komputer (Brain-Computer Interfaces, BCIs) nadal fascynują naukowców, artystów i pasjonatów nowych technologii. W ostatnim czasie temat odczytywania myśli bezpośrednio z mózgu ponownie przykuł uwagę opinii publicznej – głównie za sprawą Neuralink, firmy należącej do Elona Muska.

Skoro badania nad tą technologią trwają już od kilku dekad, a na ich rozwój przeznaczono znaczne środki publiczne i prywatne, czy interfejsy mózg-komputer wkrótce staną się naszą codziennością?

Podczas wystąpienia przyjrzymy się, co wciąż powstrzymuje nas przed urzeczywistnieniem wizji twórców Star Treka. Na podstawie aktualnego stanu wiedzy oraz badań własnych postaram się przedstawić możliwe scenariusze rozwoju tej technologii. Razem przeanalizujemy zarówno bariery, jak i szanse, jakie pojawiły się w ostatnich latach. Na koniec sprawdzimy, czy po sześciu dekadach artystyczna wizja wykorzystania BCI do komunikacji w przestrzeni kosmicznej ma szansę na realizację – i jak zostanie zweryfikowana podczas polskiej misji „Ignis”, realizowanej na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej.

Dr Dariusz Zapała jest adiunktem w Katedrze Psychologii Eksperymentalnej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II oraz dyrektorem ds. naukowych w firmie neurotechnologicznej Cortivision. W swoich badaniach wykorzystuje elektroencefalografię oraz funkcjonalną spektroskopię bliskiej podczerwieni (fNIRS) do analizy neuronalnych korelatów percepcji i symulowania ruchu w wyobraźni.

W latach 2014–2015 zdobywał doświadczenie w Laboratory for Neural Injury and Repair  New York State Department of Health (USA). Następnie, w latach 2018–2019, był stypendystą w Międzynarodowym Centrum Badawczym Inteligentnych Technologii Synergii Mózg-Maszyna na Uniwersytecie Dianzi w Hangzhou (Chiny) oraz laureatem stypendium rządu francuskiego France Excellence SSHN 2022.

„BCI, AI i mózg — prawdy i mity” – wykład prof. Piotra Durki na Tygodniu Mózgu. 10.03.2025 o godz. 17.00.

Już w poniedziałek 10.03.2025 o godz. 17.00 odbędzie się wykład inauguracyjny Tygodnia Mózgu 2025 w Instytucie Nenckiego, którego temat przewodni to „Technologia jako wsparcie w diagnostyce i leczeniu mózgu”

Prof. dr hab. Piotr Durka z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego przedstawi wykład pt „BCI, AI i mózg — prawdy i mity”.

Wykład odbędzie się w Sali Centrum Neurobiologii Instytutu Nenckiego oraz będzie transmitowany za pośrednictwem zoom pod linkiem https://zoom.us/j/92249774025

Streszczenie wykładu:

Na wykładzie przedstawimy w skrócie zasady działania współczesnych interfejsów mózg-komputer (Brain-Computer Interfaces, BCI), oraz sztucznych sieci neuronowych (Artificial Neural Networks, ANN) i opartych na nich technik tzw. Sztucznej Intelignecji (Artificial Intelligence lub Alien Intelligence, AI), wyjaśniając szereg narosłych wokół tych pojęć mitów i miejskich legend, co stanowić będzie wstęp do głównej części spotkania, czyli dyskusji. Zainteresowanych zapraszam do uprzedniego zapoznania się z materiałami:

https://brain.fuw.edu.pl/edu/index.php/TI/Sztuczna_Inteligencja

https://brain.fuw.edu.pl/edu/index.php/TI/Interfejsy_mózg-komputer

Prof. Piotr Durka studiował i pracuje na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego, z czego wynikły m.in.: pierwsze polskie interfejsy mózg-komputer (2008), pierwsze w świecie pełne studia neuroinformatyki (2009) z kompletem otwartych materiałów dydaktycznych https://brain.fuw.edu.pl/edu i badania zaburzeń świadomości (m.in. we współpracy z Kliniką Budzik https://www.klinikabudzik.pl/pl/badania-eeg). Bardziej niż w SI wierzy w inteligencję naturalną, zgodnie z przestrogami Richarda Feynmanna z wykładu o Cargo Cult Science. Szczegóły na http://durka.info.